Mál nr. 77/2023 Úrskurður 25. ágúst 2023

Mál nr. 77/2023                    Eiginnafn:     Özur (kk.)

Hinn 25. ágúst 2023 kveður mannanafnanefnd upp svohljóðandi úrskurð í máli 77/2023 en erindið barst nefndinni 3. ágúst.   

Til þess að heimilt sé að samþykkja nýtt eiginnafn þurfa öll skilyrði 5. gr. laga, nr. 45/1996, um mannanöfn að vera uppfyllt. Skilyrðin eru:

1. Eiginnafn skal geta tekið íslenska eignarfallsendingu eða hafa unnið sér hefð í íslensku máli.
2. Nafnið má ekki brjóta í bág við íslenskt málkerfi.
3. Það skal ritað í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls nema hefð sé fyrir öðrum rithætti þess.
4. Eiginnafn má ekki vera þannig að það geti orðið nafnbera til ama.

Eiginnafnið Özur (kk.) uppfyllir skilyrði nr. eitt, tvö og fjögur hér að framan. Það tekur íslenskri eignarfallsendingu, Özurar, brýtur ekki í bág við íslenskt málkerfi og er ekki þannig að það geti orðið nafnbera til ama. Nafnið, sem er ritháttarafbrigði eiginnafnsins Össur, er aftur á móti ekki ritað í samræmi við ritreglur íslensks máls þar sem bókstafurinn z er ekki í íslenska starfrófinu. Þannig er aðeins hægt að samþykkja umbeðinn rithátt nafnsins að hefð sé fyrir honum.

Við túlkun mannanafnanefndar á hefð í 5. og 6. gr. laga um mannanöfn er nú stuðst við eftirfarandi vinnulagsreglur sem nefndin uppfærði síðast á fundi 22. mars 2022 og eru byggðar á greinargerð með frumvarpi að mannanafnalögum, eldri vinnulagsreglum, dómaframkvæmd og sjónarmiðum sem fjallað er um í fundargerð:

1. Nafn telst hafa unnið sér hefð í íslensku máli ef það fullnægir einhverju eftirfarandi skilyrða:

   Það er nú borið af a.m.k. 15 Íslendingum;

   Það er nú borið af 10–14 Íslendingum og hinn elsti þeirra hefur náð a.m.k. 30 ára aldri;

   Það er nú borið af 5–9 Íslendingum og hinn elsti þeirra hefur náð a.m.k. 60 ára aldri;

   Það er nú borið af 1–4 Íslendingum og kemur þegar fyrir í manntalinu 1920 (eða fyrr);

   Það er nú ekki borið af neinum Íslendingi en kemur þegar fyrir í manntalinu 1920 (eða fyrr) og hefð þess hefur ekki rofnað. Hefð nafns telst rofin ef það hefur ekki verið borið af Íslendingi undanfarin 70 ár.

2. Með Íslendingum er átt við þá sem öðlast hafa íslenskan ríkisborgararétt án umsóknar og eiga eða hafa átt lögheimili á Íslandi.
3. Nafn getur verið hefðað, þó að það komi ekki fyrir í manntölum, ef það hefur unnið sér menningarhelgi. Nafn telst hafa unnið sér menningarhelgi komi það fyrir í alkunnum ritum, frumsömdum og þýddum, í nafnmynd sem ekki brýtur í bág við íslenskt málkerfi.
4. Þrátt fyrir að ekki sé hefð fyrir tökunafni á grundvelli framanritaðs telst ritháttur þess hefðbundinn sé hann gjaldgengur í veitimáli og nafnið ekki ritháttarafbrigði rótgróins nafns. Þó er áskilið að nöfn skulu rituð með bókstöfum íslenska nútímastafrófsins eða bókstöfunum c, q, w og z.Heimilt er að laga tökunafnið að almennum íslenskum ritreglum.

Samkvæmt upplýsingum frá Þjóðskrá Íslands bera þrír karlar nafnið Özur í þjóðskrá sem uppfylla skilyrði vinnulagsreglna mannanafnanefndar varðandi hefð, sbr. 2. gr. þeirra. Sá elsti er fæddur árið 1961. Nafnið kemur þó ekki fyrir í manntölum frá 1703 til 1920. Telst því strangt til tekið ekki hefð fyrir rithætti nafnsins á grundvelli 1. gr. reglnanna. Aftur á móti telur mannanefndanefnd, með vísan til nýlegra héraðsdóma er varða úrskurði nefndarinnar, að einnig megi líta til þess að nafnið Özur hefur mikið tilfinningalegt gildi fyrir umsækjendur þar sem faðir annars þeirra ber nafnið, en af dómunum má ráða að við túlkun mannanafnalaga verði að hafa hliðsjón af grundvallarreglum um friðhelgi einkalífs, sbr. 1. mgr. 71. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944, sbr. lög nr. 97/1995, og 8. gr. mannréttindasáttamála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994 um mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. ma.a. óáfrýjaður dómur Héraðsdóms Reykjavíkur frá 24. apríl 2015 í máli nr. E-3607/2014, sem fjallaði um millinafnið Gests. Af þeirri ástæðu og með vísan til þess að litlu munar að nafnið teldist hefðað skv. vinnureglunum, telur mannanafnanefnd að fallast verði á kröfu umsækjanda.

Úrskurðarorð:

Beiðni um eiginnafnið Özur (kk.) er samþykkt og skal nafnið fært á mannanafnaskrá sem ritháttarafbrigði eiginnafnsins Össur.